Shkruan: Xhabir Deralla
Titulli i origjinal: History Reloaded: The Price of Appeasing Russia (Civil Today)
Nga Mynihu deri në Alaskë, modelet janë të qarta: përkëdhelja ndaj Moskës kurrë nuk ka sjellë paqe, por vetëm ka inkurajuar agresionin. Evropa sot gjendet përpara një zgjedhjeje — vendosmëri ose tradhti e maskuar si pragmatizëm.
Prej kohësh dihet se politika e përkëdheljes vetëm i inkurajon tiranët të ndjekin agjendat e tyre të përgjakshme dhe të shmangin përgjegjësinë. Historia është një mësues i këmbëngulshëm, por shumë liderë mbeten nxënës të pashpresë. Ky tekst është një përpjekje për ta ngritur zërin e atyre që i kanë mësuar mësimet, por mbeten jashtë korridoreve të pushtetit — zëra që kërkojnë që demokracia, të drejtat e njeriut dhe paqja të mbrohen me qartësi dhe vendosmëri.
Nga Trump kurrë nuk është kërkuar, as nuk është ftuar apo pritur të përballet me agresionin rus ndaj Ukrainës — veçanërisht jo në mënyrën si ai e bën këtë. Ai vetë e ftoi veten dhe e ktheu atë në program elektoral. Por, në vend që të qëndrojë në anën e viktimës, ai ushtron presion ndaj presidentit Zelensky, shpërfill të drejtën ndërkombëtare dhe përsërit narrativat gjenocidale të Putinit, madje duke e akuzuar hapur Ukrainën për agresionin rus. Kjo nuk është diplomaci, por bashkëfajësi. Ky është thelbi i kalbur i politikës së Trumpit: kotësi në vend të parimeve, ambicie personale në vend të sigurisë kolektive, instinkt autoritar në vend të vlerave demokratike.
Ai e redukton luftën për mbijetesë në një monedhë për pazare, vetëm për të qëndruar në faqet e para të gazetave. Me këtë, vetëm i dhuron legjitimitet Kremlinit, e minon NATO-n dhe i dërgon mesazh çdo autokrati se SHBA-të mund të përdoren si dekor në teatrin e tyre të pushtetit. Një qëndrim i tillë nuk është neutralitet — është dorëzim i maskuar si marrëveshje, një transaksion cinik ku e vërteta, drejtësia dhe jetët njerëzore bëhen mall i harxhueshëm në këmbim të spektaklit.
Historia e ka parë këtë më parë. Përkëdhelësit e viteve 1930 po ashtu pretendonin se ishin në kërkim të “paqes”, ndërsa në të vërtetë ushqenin ambiciet e diktatorëve dhe shtronin rrugën për gjakderdhje edhe më të madhe. Mynihu nuk e ndali luftën — e garantoj atë. Jalta nuk solli drejtësi — e ndau Evropën për gjysmë shekulli. Samiti i Trumpit në Alaskë i përket të njëjtës traditë të turpit: spektakël, kapitullim dhe tradhti të maskuara si shtetari.
Përkëdhelja nuk filloi, as nuk përfundoi me Hitlerin. Shumë shpesh, Kremlini — qoftë carist, sovjetik, pas Luftës së Ftohtë apo regjimi aktual i Putinit — është pritur me indulgjencë, përkëdhelje dhe tone qetësuese, dhe shumë shpejt i janë falur luftërat brutale dhe politikat represive. Kryeqytetet evropiane, të cilat kurrë nuk do ta falnin një agresion të tillë nga të tjerët, vazhdimisht shikonin anash kur vinte nga Moska. Perandorisë i jepej leje të “rindizte” imazhin e saj, të ribrandonte dhe të kthehej përsëri në skenën botërore, edhe pse vazhdonte të njëjtin terror imperialist. Nëse e shohim sinqerisht historinë, do të shohim mozaikun e errët të koncesioneve të padrejta — të qarta, të pamohueshme dhe thellësisht shqetësuese.
Kremlini i Stalinit e copëtoi Poloninë me Paktin Molotov–Ribentrop, sulmoi Finlandën, përpiu shtetet Baltike dhe komandoi politikën gjenocidale të Holodomorit në Ukrainë. Pas vitit 1945, gjysma e Evropës nuk u çlirua, por iu dorëzua tiranisë sovjetike, e dënuar të jetojë pas Perdes së Hekurt për më shumë se gjysmë shekulli. Edhe kjo ishte përkëdhelje — e lindur në Jaltë dhe e mbajtur gjallë për dekada, ku “realpolitika” nënkuptonte lënien e miliona njerëzve të jetonin nën diktaturë.
Kjo indulgjencë shkon edhe më larg. Mbretërisë ruse i falej vazhdimisht për të gjitha luftërat pushtuese, për shtypjen e popujve dhe antisemitizmin e rrënjosur. Pogromet, deportimet dhe spastrimi etnik toleroheshin si “çështje të brendshme”, ndërsa perandoria ftohej të ulej në tryezën evropiane, sikur brutaliteti të ishte thjesht një stil i saj i brendshëm qeverisjeje.
Ky model nuk përfundoi as me rënien e Bashkimit Sovjetik. Në periudhën pas Luftës së Ftohtë, Rusia vazhdoi rrugën e saj të përgjakshme: Çeçenia, ku qytete të tëra u shndërruan në rrënoja; Gjeorgjia, ku territoret u ndanë nën kërcënimin e armëve; Transnistria, ku milicitë e Kremlinit ende e mbytin të drejtën e sovranitetit të Moldavisë; Nagorno-Karabaku, i shfrytëzuar si vijë e paqëndrueshmërisë; dhe, sigurisht, Ukraina — e sulmuar, pjesërisht e pushtuar, që po gjakoset më shumë se një dekadë. Afganistani, gjithashtu, mbetet një plagë e imperializmit sovjetik, me mbi një milion të vrarë. Ndërsa në Siri, Rusia e zhduku Alepon nga harta, duke hedhur mijëra bomba mbi spitale, shkolla dhe civilë, ndërsa liderët botërorë mërmëritnin për “dialog” dhe “armëpushime” që kurrë nuk ndodhën.
Mësimi është i qartë. Të kujtojmë vetëm Mynihun do të thotë të tregojmë vetëm gjysmën e historisë. Kremlini nuk ishte vetëm viktimë e agresionit; ai ishte bashkëfajtor, arkitekt dhe përfitues i përkëdheljes. Herë pas here, Rusisë i lejohej të paraqitej si partner ose ndërmjetës, ndërsa viktimat e saj fshiheshin nga skena. Sjellja e Trumpit, që nga hyrja e tij në politikën amerikane deri te i ashtuquajturi “samiti historik” në Alaskë, përshtatet në mënyrë të përkryer me këtë traditë — politikën e indulgjencës, bashkëfajësisë dhe tradhtisë të maskuar si pragmatizëm.
Imperativi strategjik i Evropës
Siç theksohet në “Mbrojtja e demokracisë dhe të drejtave të njeriut – Raport dhe rekomandime për politika” (mars 2025), pushtimi i plotë i Rusisë ndaj Ukrainës është më shumë se një luftë për territor. Ai është një sfidë e drejtpërdrejtë për rendin ndërkombëtar pas Luftës së Dytë Botërore: parimet e sovranitetit, demokracisë dhe paqes.
Nëse agresioni mbetet i pandëshkuar, regjimet autoritare në mbarë botën do ta shohin politikën e përkëdheljes si leje për ekspansion imperial. Pyetja është e qartë: a do të qëndrojë Evropa në anën e Ukrainës apo do të dështojë duke lejuar tiraninë të riformësojë rendin global?
Publikimi e thekson qartë: Lufta për lirinë e Ukrainës nuk është vetëm një luftë për sovranitetin e një kombi. Është një luftë për mbijetesën e parimeve që e kanë përcaktuar Evropën për gjenerata: demokracia, paqja, të drejtat e njeriut dhe e drejta e popujve për të vendosur të ardhmen e tyre. Rezultati i këtij konflikti nuk do të formësojë vetëm të ardhmen e Evropës, por do të dërgojë një mesazh të fuqishëm në botë për vlerat që do të udhëheqin qeverisjen globale në shekullin XXI e më tej.
Vërtet, reagimi i Evropës nuk mund të mbetet i fragmentuar apo i pasigurt. Koha e deklaratave simbolike ka mbaruar. Ajo që nevojitet është një program gjithëpërfshirës — i fortë, i zbatueshëm dhe i qëndrueshëm.
Duke u mbështetur në rekomandimet nga “Mbrojtja e demokracisë” dhe të përforcuara nga kuadrot evropiane të fundit, rruga përpara përfshin një grup hapash urgjentë dhe vendimtarë për ta ndihmuar Ukrainën jo vetëm të mbijetojë, por të fitojë.
Tetë hapa që duhet të ndërmerren menjëherë:
- Siguroni ndihmë të plotë ushtarake
Dorëzoni menjëherë armë të avancuara — mbrojtje ajrore, artileri, sisteme me rreze të gjatë, mjete të blinduara. Forconi koordinimin e NATO-s, stërvitjet dhe ndarjen e informacionit të inteligjencës. Vonesat kushtojnë jetë; hezitimi e inkurajon agresorin. - Forconi mbështetjen ekonomike dhe humanitare
Siguroni mbijetesën e Ukrainës si demokraci funksionale përmes rritjes së mbështetjes financiare për rindërtim, siguri energjetike dhe infrastrukturë, duke vazhduar njëkohësisht me ndihmën humanitare dhe rehabilitimin psikologjik të viktimave. - Përshpejtoni integrimin e Ukrainës në institucionet evropiane
Anëtarësimi në BE nuk duhet të mbetet një premtim i largët. Negociatat duhet të përparojnë me afate të qarta në klasterët për sundimin e ligjit, antikorrupsionin dhe të drejtat e njeriut. Integrimi nuk është lëmoshë; është imperativ strategjik. - Siguroni anëtarësimin e Ukrainës në NATO
Paqartësia solli agresion. Në samitin e NATO-s në Bukuresht më 2008, Ukrainës iu premtua anëtarësimi — por Aleanca u ndal para se të përshkruante qartë rrugën. Ky hezitim sinjalizoi dobësi, inkurajoi Kremlinin dhe e la Ukrainën të ekspozuar. Sot, kur Ukraina mbron jo vetëm sovranitetin e saj por edhe atë evropian, anëtarësimi në NATO nuk është perspektivë e largët, por nevojë urgjente. - Siguroni përgjegjësi dhe sanksione
Agresorët duhet të përballen me pasoja të vërteta. Duhet të thellohen sanksionet ndaj liderëve, komandantëve dhe oligarkëve të Rusisë. Tribunali special për krimin e agresionit (i themeluar në qershor 2025) duhet të fuqizohet, financohet dhe të mbështetet nga vendet e BE-së dhe NATO-s. - Mbështesni mediat dhe shoqërinë civile
Mediat e lira dhe shoqëria civile janë përgjigjja e parë ndaj propagandës. Evropa duhet të financojë gazetarinë e pavarur në Ukrainë dhe në rajonet afër frontit, si dhe të forcojë rrjetet qytetare në Ballkanin Perëndimor dhe Evropën Lindore, ku dezinformatat e Kremlinit e gërryejnë demokracinë. - Bëni diplomaci pa përkëdhelje
Nismat diplomatike duhet të respektojnë sovranitetin dhe drejtësinë, e jo të çojnë në kompromise boshe. Kjo kërkon ndërtimin e koalicioneve globale, reformimin e institucioneve ndërkombëtare dhe vendosjen e përgjegjësisë në çdo zgjidhje. Pa drejtësi nuk ka paqe — vetëm dorëzim. - Mobilizoni opinionin publik
Qytetarët e Evropës duhet të përfshihen. Fushatat publike duhet të bëjnë të qartë se mbrojtja e Ukrainës është mbrojtja e vetë Evropës. Shoqëria civile, akademia dhe institucionet kulturore duhet të kundërshtojnë dezinformatat dhe të theksojnë thelbin: ky është fronti i demokracisë.
Këto nuk janë ideale abstrakte — janë hapa konkretë, të matshëm, sipas armëve të dorëzuara, fondeve të ndara dhe ligjeve të zbatuara.
Përkëdhelja ndaj Rusisë — qoftë cariste, sovjetike apo putiniste — ka zgjatur për shekuj, por duhet të marrë fund. Evropa nuk mund të lejojë më iluzione ose masa gjysmake. Parimet — demokracia, sovraniteti, të drejtat e njeriut — nuk mund të jenë objekt negociatash. Pa demokraci, bota e shekullit XXI nuk do të mbijetojë.
Nëse Evropa zgjedh vendosmërinë, ajo jo vetëm që do ta ndihmojë Ukrainën të fitojë, por edhe do ta mbrojë të ardhmen e vet. Nëse dështon, rrezikon të zhytet në një epokë të re përkëdheljeje dhe ekspansioni autoritar.
Zgjedhja është historike. Koha për veprim është tani. Ose t’i themi lamtumirë demokracisë.
