Rritje lineare e pensioneve me 5.000 denarë, familje pensioniste me minimum 25.000 denarë, pension mesatar 30.000 denarë… Partitë nuk i kursejnë premtimet elektorale në dëshirën për t’i kënaqur sa më shumë qytetarët më të vjetër në moshë. Dilema se sa nga këto njoftime janë të vërteta, e sa janë thjesht ëndrra, për momentin është lënë mënjanë, por tashmë ekspertët paralajmërojnë pasojat negative të saj, shkruan PRESSonline.al
Ata theksojnë si veçanërisht të diskutueshme kostot e mëdha që do të çojnë në destabilizimin e Fondit të Fondit Pensional në afat të mesëm.
“Të gjithë ekonomistët, përfshirë edhe ata të partive politike, e dinë se premtimi prej 5 mijë denarë për çdo pensionist është i realizueshëm, por ka një kosto përrallore. Kjo do të thotë rreth 330 milionë euro fonde shtesë për PIOM-in në vit, pra 60% e deficitit të gjithë buxhetit të vitit të kaluar, i cili në vetvete ishte i madh; pra fonde që nuk i ka PIOM. PIOM ka pranuar afër 50% të shpenzimeve për pensione nga buxheti qendror në periudhën 2015/2016.
Një reformë e lehtë u bë në vitin 2019, me një rritje të lehtë të kontributit të pensioneve dhe ndërhyrje në normat e zëvendësimit, me të cilën sot deficiti në PIOM është ulur në rreth një të tretën, pra është një arritje e vlefshme.
Me përmbushjen e premtimit për rritjen e pensioneve, jo vetëm që do të fshihet ajo arritje, por edhe do të destabilizohet fondi në afat të mesëm”, tha për “Lokalno” Bllagica Petreski nga “Finance Think”.
Edhe profesoresha universitare Jadranka Mrshiq premtimet zgjedhore i konsideron si kundërproduktive sepse, siç thotë ajo, mund të prishin ekuilibrin e vendosur ndërmjet stabilitetit financiar të PIOM-it dhe shumës adekuate të pensioneve. Përcaktuesit përcaktohen në bazë të treguesve demografikë dhe ekonomikë aktualë dhe të ardhshëm që formojnë një enigmë që nuk do të mund të bashkohet nëse ndonjë nga përcaktuesit ka një ndryshim negativ, thotë profesori Mrshiq për “Lokalno”, përcjell PRESSonline.al
“Qeveritë duhet të udhëheqin një politikë konsistente dhe të përgjegjshme për pensionet dhe të mos bëjnë ndryshime ad hoc që prishin ekuilibrin e vendosur të të gjithë sistemit të pensioneve. Dhe pikërisht kjo do të arrihet nëse do të realizohen njoftimet për rritje lineare të pensioneve, e cila do të rriste kostot e pensioneve me gati 300 milionë euro në vit në kushte kur në të njëjtën kohë nuk ka perspektivë për rritje të të ardhurave të fondin pensional për atë shumë, me çka deficiti i buxhetit të Fondit do të rritet drejtpërdrejt dhe do të jetë një goditje për stabilitetin e tij financiar”, thotë Mrshiq.
Në këtë drejtim, si ana tjetër e medaljes, Mrshiq komentoi aludimet gjithnjë e më të zhurmshme për një reformë pensionesh që nënkupton edhe një korrigjim të moshës së pensionit.
“Rritja e moshës së pensionit është një masë e pashmangshme në përgjigje të sfidës së ndryshimeve demografike të rritjes së jetëgjatësisë, e cila përbën një kërcënim serioz financiar për sistemet e pensioneve të financuara aktualisht. Por kjo çështje është delikate për shumë arsye dhe kërkon një përgjigje të duhur në drejtim të zgjedhjes së profesioneve të mbuluara, vendosjes së dinamikës së nevojshme të zbatimit dhe disa zgjidhjeve të tjera që do të jenë një përgjigje reale ndaj kushteve dhe nevojave aktuale të ekonomisë. Dhe rritja graduale e kontributit të sigurimit pensional në nivelin në të cilin janë bërë projeksionet për reformën e thelluar të sistemit pensional të Maqedonisë do ta kthente gjendjen financiare të Fondit”, shpjegon Mrshiq, përcjell PRESSonline.al
Ndër pikat e diskutueshme në serinë e njoftimeve të partive politike, ekspertët vënë në dukje ato për paga më të larta, duke përfshirë edhe pagën minimale më të lartë. Për Petreskin kjo tashmë është praktikë e zakonshme, të premtohet, por në të njëjtën kohë të shmangen përgjigjet në pyetjen “si do të arrihet”, ose thjesht të mos ketë përgjigje për atë pyetje.
“Nuk është se janë të paarritshme, por pyetja është se në çfarë rrethanash. Është e vërtetë që aktualisht rreth 2/3 e rritjes së pagave reale është rezultat i një tregu të ngushtë pune që tashmë përballet me një mungesë kronike të fuqisë punëtore të kualifikuar dhe që po ushtron presion mbi pagat. Por nga ana tjetër, llogaritjet tona treguan se rreth 7-10% e rritjes së çmimeve që kaluam në dy vitet e mëparshme – edhe pse një përqindje në dukje e vogël, nuk duhet anashkaluar – erdhi nga rritja e pagës minimale kur ajo papritmas u rrit nga 15.200 në 18.000 denarë. Prandaj, rritja e pagave dhe pensioneve duhet të shihet në kontekst të standardit jetësor, por edhe të pasqyrës së përgjithshme makroekonomike”, thekson Petreski.
Mrshiq dhe Petreski janë të vendosur se debati i vërtetë që duhet të bëhet është se si të krijojmë më shumë vlerë të shtuar, produktivitet më të lartë dhe ekonomi gri më të ulët dhe pastaj të diskutojmë se si do ta ndajmë tortën përmes pagave dhe buxhetit.
Ky lloj diskutimi, i bazuar në modele moderne për nxitjen e rritjes ekonomike, duhet të jetë fokusi i duhur në programet politike, sepse vetëm kështu mund të bëjmë një hap pozitiv në situatën e përgjithshme ekonomike në vend.(PRESSonline.al)
